Xuất Khẩu Nông Nghiệp Của Việt Nam

Hơn 10 năm gắn bó với nông nghiệp Việt Nam, phần lớn thời gian của vị chuyên gia Israel là ở Nghĩa Đàn, Nghệ An – vùng đất có cụm trang trại bò sữa công nghệ cao khép kín quy mô lớn nhất thế giới của TH (kỷ lục được Records Union chứng nhận). Trong trang phục quần jeans, áo sơ mi không quá chau chuốt cùng chiếc balo xám màu giản dị, ông Cohen chia sẻ với chúng tôi những câu chuyện thú vị gắn liền với thương hiệu sữa tươi sạch TH true MILK trong suốt một thập kỷ gắn bó.

CÁC SẢN PHẨM NÔNG SẢN XUẤT KHẨU

Nông sản là mặt hàng xuất khẩu nổi trội trong tổng kim ngạch xuất khẩu Việt Nam thời gian qua, lập kỷ lục mới với giá trị xuất khẩu đạt 41,2 tỷ USD năm 2020 và 22,83 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm 2021.

Là một trong những nước phát triển từ nền văn minh lúa nước, gạo vừa là nguồn lương thực chính vừa là mặt hàng xuất khẩu chiến lược. Do đó, Việt Nam cũng là một trong những nước xuất khẩu gạo lớn thứ 3 trên thế giới, chiếm khoảng 15% tổng sản lượng gạo toàn cầu.

Nhờ vào hiệp định EVFTA có hiệu lực, EU dành cho Việt Nam ưu đãi thuế suất 0% với hạn ngạch 80.000 tấn gạo/năm (gồm 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm). Thay vì bị áp thuế 45%, thậm chí có một số nước trong khối EU áp mức thuế nhập khẩu với gạo Việt Nam lên tới 100% hoặc cao hơn như trước kia.

Trong số các thị trường thành viên EU, gạo Việt Nam được xuất chủ yếu sang các nước: Đức (đạt 10 triệu USD), Hà Lan (đạt 6 triệu USD), Italy (đạt 6 triệu USD) và Ba Lan (đạt 4 triệu USD). Gạo tuy không phải là thực phẩm chính tại EU, song thị trường này vẫn có nhu cầu nhất định với một số sản phẩm, đặc biệt là các loại gạo dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe. Hơn nữa, xu thế sử dụng gạo tại EU gia tăng do sự phổ biến của thức ăn châu Á tại đây.

Từ năm 2020-2022, các sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu chủ lực đã chuyển dần sang các mặt hàng từ gỗ và cao su.

Các mặt hàng có tỷ trọng tăng là gỗ và sản phẩm từ gỗ (tăng từ 2,6 tỷ USD chiếm 16,6% năm 2009 lên 12,372 tỷ USD chiếm 30,03% năm 2020), số liệu thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, ước giá trị xuất khẩu gỗ và các sản phẩm gỗ tháng 4 năm 2022 đạt 1,5 tỷ USD, đưa giá trị xuất khẩu gỗ và các sản phẩm gỗ 4 tháng đầu năm 2022 đạt 5,48 tỷ USD, tăng 4,5% so với cùng kỳ năm 2021.

Hoa Kỳ, Nhật Bản và Trung Quốc là 3 thị trường nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam trong 3 tháng đầu năm 2022 – chiếm 79,3% tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ. Trong 3 tháng đầu năm 2022, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tăng tại hầu hết các thị trường, ngoại trừ Trung Quốc (-0,7%) và Đài Loan (-2,4%).

Theo Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương (BIFA), mặt hàng gỗ được đánh giá là ngành hàng phục hồi sản xuất và xuất khẩu nhanh nhất. Ngành hàng xuất khẩu gỗ Việt Nam phấn đấu trong năm 2022 đạt chỉ tiêu xuất khẩu 18 tỷ USD, trong đó Bình Dương chiếm khoảng 50% do hội tụ nhiều doanh nghiệp lớn.

Đầu năm 2022, trong các mặt hàng nông, lâm, thủy sản xuất khẩu, cà phê tăng cao nhất 57,1%, giá trị đạt 1,7 tỷ USD. Chè và cà phê vẫn giữ vị trí cao trong các sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu vì lợi thế thiên nhiên và “độ sành” của người Việt Nam khi chế biến và sử dụng cà phê.

Kim ngạch xuất khẩu cà phê từ Việt Nam sang Ấn Độ năm 2020-2021 là 26,23 triệu USD; từ tháng 4/2021-tháng 2/2022 là 22,93 triệu USD. Việt Nam là nước có vị trí số 3 xuất khẩu cà phê sang Ấn Độ. Người dân Ấn Độ rất thích cà phê Việt Nam, trong đó có cà phê pha sẵn, cà phê đóng chai. Khi vào thị trường Ấn Độ phải đảm bảo tiêu chuẩn dán nhãn, đóng gói nhất là phải có chứng chỉ FASSAI.

Những năm qua, xuất khẩu đồ uống của Việt Nam đã có nhiều bước tiến mới và tạo dựng được uy tín trên thị trường thế giới, trong đó có Trung Quốc. Hiện nay, trà vẫn đang là thức uống truyền thống của Trung Quốc, tuy nhiên nhu cầu tiêu thụ cà phê của Trung Quốc đang có xu hướng tiếp tục tăng, đặc biệt là ở các khu vực thành phố phát triển.

Qua bài viết trên, Innovative Hub mong rằng các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp ở Việt Nam nắm được các sản phẩm nông nghiệp chủ lực xuất khẩu ở Việt Nam, những ưu đãi và thế mạnh của mình và nhu cầu của nước bạn để có chiến lược đem sản phẩm của mình ra toàn thế giới.

TÌM HIỂU THÊM: XUẤT KHẨU NÔNG NGHIỆP NĂM 2022 TĂNG TRƯỞNG VƯỢT BẬC

Trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều tác động ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu nói chung, các mặt hàng nông sản nói riêng. Thực tế xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản qua 2 tháng đầu năm giảm sâu (giảm 22,5% so với cùng kỳ năm trước, chỉ đạt khoảng 6,28 tỷ USD). Điều này cho thấy, mục tiêu 55 tỷ USD năm 2023 là không hề dễ dàng. Tuy nhiên, với tiềm năng, thế mạnh của ngành nông nghiệp Việt Nam và nhu cầu thực phẩm hưu cơ, thực phẩm sạch ngày càng gia tăng ở nhiều thị trường là cơ hội cho nông sản, thực phẩm xuất khẩu các sản phẩm cho giá trị cao.

Với lợi thế nguồn nguyên liệu dồi dào, các sản phẩm nông sản, thực phẩm chế biến của Việt Nam hiện đã có mặt tại trên 180 quốc gia và vùng lãnh thổ. Rất nhiều mặt hàng đã đạt giá trị “tỷ đô”, thậm chí cả “chục tỷ đô”, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu hàng năm. Cơ hội xuất khẩu thực phẩm chế biến của Việt Nam ra thế giới là rất lớn, nhất là tại thị trường châu Á - Thái Bình Dương và châu Phi, đó là khẳng định của đại diện các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài thuộc ngành Công Thương tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài mới đây.

Theo ông Nguyễn Phú Hoà - Tham tán, Thương vụ Việt Nam tại Australia, Australia là quốc gia có ngành sản xuất và chế biến thực phẩm rất phát triển, đồng thời, cũng có sự hỗ trợ rất lớn đối với ngành hàng này, đặc biệt là hướng đến các sản phẩm thân thiện môi trường và coi trong sức khoẻ của người tiêu dùng. Thời gian qua nhiều mặt hàng nông sản, thực phẩm của Việt Nam đã thâm nhập được vào thị trường Australia như tôm, cá tra, ba sa... Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng này vào Australia trong năm 2022 đạt hơn 744 triệu USD, tăng 30% so với năm trước.

Tuy nhiên, Australia có tiêu chuẩn nghiêm ngặt với các mặt hàng thực phẩm chế biến; bao bì sản phẩm chú trọng đến yếu tố môi trường; xuất xứ hàng hoá cũng phải được ghi rõ ràng và nổi bật trên bao bì sản phẩm...

Để hỗ trợ tăng xuất khẩu hàng hoá nông sản, thực phẩm của Việt Nam sang thị trường Australia, Thương vụ Việt Nam ở nước sở tại đã đang và tiếp tục giới thiệu các sản phẩm cụ thể, theo từng khu vực, ngành hàng…

Ông Nguyễn Phú Hoà - Tham tán, Thương vụ Việt Nam tại Australia thông tin: “Chúng tôi sẽ thực hiện 1 số chương trình nhằm tăng lượng người dùng. Ví dụ như năm ngoái, chúng tôi phối hợp với chuỗi siêu thị lớn tặng gạo cho khách hàng, khoảng 10.000 người dùng từ sản phẩm gạo của Việt Nam, qua đó thương hiệu gạo Việt Nam hiện nay rất nổi tiếng tại Úc. Trước đây, khi mà đi khảo sát các khu người Việt hoặc các khu người châu Á tại Úc, chúng tôi thấy thương hiệu gạo của các quốc gia khác tiêu thụ rất chạy”.

Việt Nam có nhiều cơ hội cho thực phẩm chế biến của Việt Nam mở rộng xuất khẩu sang Malaysia do thị trường này thiếu hụt nguồn cung sản phẩm nông nghiệp nội địa, đặc biệt là thực phẩm Halal - là những sản phẩm "được cho phép", "hợp pháp" để sử dụng theo Luật Hồi giáo, với những yêu cầu nghiêm ngặt từ các thành phần nhỏ nhất đến khâu chế biến, vận chuyển. Đó là khẳng định của ông Lê Phú Cường - Tham tán, Thương vụ Việt Nam tại Malaysia.

“Các sản phẩm mà có chứng chỉ Halal sẽ dễ dàng tiếp cận đa số người dân Malaysia. Hiện nay, các lĩnh vực bán lẻ hàng chế biến thực phẩm của Malaysia cũng đang rất phát triển. Thứ hai, thu nhập khả dụng của người dân Malaysia đang trong xu hướng tăng và thúc đẩy nhu cầu cao đối với sản phẩm thực phẩm chất lượng cao. Thứ ba, người dân Việt Nam sinh sống làm việc ở Malaysia khá lớn, đo đó, các nhà hàng, quán ăn Việt Nam mở ra khá nhiều. Đây là một kênh để giới thiệu quảng bá văn hóa, sản phẩm thực phẩm của Việt Nam đối với cộng đồng dân sở tại ở đây” - ông Lê Phú Cường

Đại diện các Thương vụ Việt Nam tại Algeria, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản… đều khẳng định tiềm năng, cơ hội đối với các sản phẩm thực phẩm chế biến của Việt Nam là rất lớn, song, đi cùng với đó là các yêu cầu phải tuân thủ được chính sách, quy định của thị trường đã có nhiều thay đổi trong thời gian gần đây, trong đó, phải đặc biệt chú trọng các yếu tố “xanh”, thân thiện với môi trường.

Ông Đặng Việt Phương- Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Phú Thọ cho biết, năm 2022, Phú Thọ đã đạt kim ngạch xuất khẩu 12,5 tỷ USD (đóng góp vào kim ngạch xuất siêu 1,3 tỷ USD). Ngoài các sản phẩm công nghiệp như dệt may, da giày, điện tử, đồ gỗ… địa phương có diện tích và sản lượng chè và chuối phục vụ xuất khẩu lớn. Đây cũng là mặt hàng gặp nhiều khó khăn trong năm 2022 được tỉnh chú trọng xuất khẩu trong năm 2023, rất cần tìm thị trường thông qua sự hỗ trợ của các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài.

“Từ kinh nghiệm năm 2021, tỉnh Phú Thọ đã đăng cai hội nghị về xuất khẩu, chế biến gỗ thì cũng đã tháo gỡ được rất nhiều khó khăn cho ngành gỗ của tỉnh Phú Thọ nói riêng và trong khu vực nói chung xuất khẩu ra thị trường nước ngoài. Thì năm 2023 tỉnh Phú Thọ sẽ đăng cai một hội nghị là Hội nghị chuyên đề về xuất khẩu chè vào ngày 24/04/2023, tỉnh Phú Thọ cũng có đề xuất là rất mong hệ thống Thương vụ và Tham tán quan tâm để giới thiệu sản phẩm chè của Phú Thọ nói riêng và các tỉnh khu vực vùng Đông Bắc nói chung” - ông Đặng Việt Phương nói.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Liên - Đại diện Hiệp hội Thực phẩm Minh bạch, Bộ Công Thương cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất thực phẩm sạch, thực phẩm hữu cơ tham gia các hội chợ, giới thiệu sản phẩm, quảng bá rộng rãi hơn sản phẩm và thương hiệu nông sản, thực phẩm chế biến của Việt Nam.

“Chúng tôi nghĩ là thương hiệu cho nông sản Việt Nam cần phải được chú ý hơn nữa khi mà làm xúc tiến thương mại cũng như về truyền thông xây dựng thương hiệu thì nên chú ý đến những sản phẩm mang tính chất đặc trưng riêng của Việt Nam. Những đặc sản vùng miền hoặc những sản phẩm nó có thế mạnh cho Việt Nam, đặc biệt là những sản phẩm hữu cơ của Việt Nam. Tôi nghĩ là gia vị hữu cơ Việt Nam là một thương hiệu rất đáng để xây dựng thành thương hiệu quốc gia, làm sao để cho những thương hiệu, doanh nghiệp Việt Nam đi ra nước ngoài mà gọi tên là người ta biết ngay đây là gia vị Việt Nam” - bà Nguyễn Thị Thu Liên nói.

Trước các kiến nghị của các hiệp hội doanh nghiệp và địa phương, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên yêu cầu các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tăng cường kết nối với doanh nghiệp, hiệp hội, địa phương trong nước để quảng bá sản phẩm, thương hiệu, tiềm năng thế mạnh. Đồng thời, phải nắm bắt diễn biến chính sách của nước sở tại, kể cả chính sách thị trường khu vực, từ đó đề xuất phản ứng chính sách phù hợp ở cả cấp quốc gia và doanh nghiệp./.

Để đưa được quả bưởi vào thị trường Hoa Kỳ, các cơ quan chức năng Việt Nam đã phải mất 5 năm đàm phán, với phía bạn với những điều kiện hết sức ngặt nghèo - Ảnh minh họa

Trong năm 2023, Bộ NN&PTNT đã đón nhiều đoàn cấp cao của Hoa Kỳ vào làm việc như đoàn Bộ trưởng Nông nghiệp Hoa Kỳ, Đại diện thương mại Hoa Kỳ (USTR), 2 Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, 2 Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, Thống đốc các bang Nebraska, California…

Mới đây nhất, ngày 11/9, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hoàng Trung đã làm việc Hội đồng Ngũ cốc Hoa Kỳ (USGC) - một tổ chức phi lợi nhuận có tầm ảnh hưởng toàn cầu, đại diện cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu và người tiêu dùng ngũ cốc, các sản phẩm chế biến từ ngũ cốc.

Hiện nay, USGC có 28 chi nhánh trên thế giới, trong đó chi nhánh khu vực Đông Nam Á được đặt tại Việt Nam. Điều này cho thấy USGC đặt thị trường ngũ cốc Việt Nam vào trọng tâm của chiến lược phát triển thị trường Đông Nam Á. Tới đây, USGC sẽ cùng Bộ NN&PTNT hợp tác đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nông nghiệp xanh, bền vững.

Điều này thể hiện tầm quan trọng của Việt Nam trong hợp tác nông nghiệp của Hoa Kỳ. Song song với các cuộc tiếp xúc song phương là một loạt các hoạt động trao đổi, đàm phán, phối hợp hoạt động để xây dựng lòng tin và nền tảng cho thúc đẩy hợp tác nông nghiệp mạnh mẽ hơn nữa.

Hoa Kỳ mặc dù là quốc gia sản xuất nông sản lớn nhưng đồng thời cũng là quốc gia tiêu dùng và nhập khẩu nông sản hàng đầu thế giới. Với dân số 338 triệu người, hằng năm Hoa Kỳ nhập khẩu trên 200 tỷ USD các loại nông, lâm, thủy sản để đáp ứng nhu cầu trong nước. Các sản phẩm Hoa Kỳ nhập khẩu lớn là cà phê, ca cao, rau quả tươi và chế biến, thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ.

Các sản phẩm nông, lâm, thủy sản xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ thường không quá nhiều về lượng nhưng giá trị mang lại luôn cao hơn nhiều thị trường khác. Thực tế, Hoa Kỳ nằm trong nhóm thị trường lớn nhất của Việt Nam nói riêng và ngành nông sản nói chung. Việt Nam xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sang Hoa Kỳ năm 2022 đạt khoảng 13 tỷ USD, chiếm 24,4% tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam ra toàn thế giới, tuy nhiên chỉ chiếm tuy nhiên chỉ chiếm khoảng 6,7% giá trị nhập khẩu nông, lâm, thủy sản của Hoa Kỳ.

Theo thống kê của Bộ N&PTNT, một số sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu lớn sang thị trường Hoa Kỳ trong năm 2022 là: Thủy sản đạt 2,1 tỷ USD (tăng 4%), gỗ và sản phẩm gỗ đạt 8,67 tỷ USD (giảm nhẹ 1%), điều 842 triệu USD (giảm 19%). Một số sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu vừa phải nhưng tăng trưởng xuất khẩu lớn như rau quả đạt 247 triệu USD (tăng 11,2 %), hạt tiêu 282 triệu USD (tăng 23,2%), gạo đạt 18 triệu USD (tăng 58%).

Hoa Kỳ là nước xuất khẩu thịt gia cầm lớn nhất vào Việt Nam (chiếm khoảng 34% tổng lượng thịt gia cầm nhập khẩu); xuất khẩu bò lớn thứ hai (sau Australia, chiếm khoảng 16%) và xuất khẩu thịt lợn đứng thứ 6 (chiếm khoảng 5%) trong số các nước xuất khẩu thịt gia cầm, thịt bò và thịt lợn vào Việt Nam. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đã mở cửa nhiều loại nông sản cho Hoa Kỳ như các loại quả tươi (anh đào, lê, nho, táo, cam và việt quất) và nhiều loại giống cây trồng.

Đồng thời, Hoa Kỳ cũng mở cửa cho nhiều sản phẩm của Việt Nam (gồm thanh long, nhãn, vải, chôm chôm, vú sữa, xoài và bưởi). Gần đây nhất, ngày 7/8/2023, Hoa Kỳ đã hoàn tất việc cập nhật cơ sở dữ liệu trực tuyến yêu cầu nhập khẩu hàng hóa nông nghiệp để phê duyệt việc nhập khẩu dừa tươi từ Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ NN&PTNT), Việt Nam cần tiếp tục ưu tiên thúc đẩy một số sản phẩm xuất khẩu có thế mạnh của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong thời gian gần đây như gỗ và sản phẩm gỗ, thủy sản; đồng thời tích cực mở rộng thị trường, tham gia sâu hơn nữa vào chuỗi phân phối với các sản phẩm tiềm năng như cây công nghiệp, rau quả, hàng thủ công mỹ nghệ.

Tăng cường kết nối các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng của Việt Nam với các cảng nhập khẩu, chuỗi logistics nông sản lớn, hệ thống phân phối và các hiệp hội ngành hàng Hoa Kỳ; giữa các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng, địa phương Việt Nam trực tiếp với các địa phương có tiềm năng và nhu cầu thúc đẩy thương mại nông, lâm, thủy sản với Việt Nam.

Xoài cát Hòa Lộc đã được thị trường Hoa Kỳ ưa chuộng - Ảnh minh họa